Tá dá thaobh ag an teaghlach Ceilteach,
an chraobh Gaelach (Goidelic, i
mBéarla) agus craobh na Breataine (Brythonic).[i]
Sa chéad ghrúpa tá Gaeilge na hAlban, Gaeilge
na Manainnise agus Gaeilge na hÉireann; san eile an Bhreatnais (Welsh), an Choirnis, agus an Bhriotáinis (Breton).
Cuireann
acadóirí na limpéid “P-Cheiltis“ ar na teangacha Briotanacha agus “Q-Cheiltis“
ar na teangacha Gaelacha.[ii]
Ar dtús, cuir i gcomórtas Gaeilge na hÉireann,
an Choirnis, agus an an Bhreatnais.
Mar
shampla, ciallaíonn an focal Gaelach ceathair
go peswar i gChoirnis agus go pedwar i mBreatnais.
Mar an gcéanna, is an focal Gaelach ceann pen i gChoirnis é agus i mBreatnais fosta.
Sampla amháin eile, aistríonn an focal
Gaelach cách (nó gach duine) go pup i gChoirnis agus go paup i mBreatnais.
Gaeilge
|
Coirnis
|
Breatnais
|
Béarla
|
Tír
|
Tyr
|
Tir
|
Land
|
Tonn
|
Ton
|
Ton
|
Wave
|
Abhainn
|
Avon
|
Avon
|
River
|
Aimsír
|
Amser
|
Amser
|
Weather
|
Milis
|
Melys
|
Melys
|
Sweet
|
Lán
|
Lun
|
Llawn
|
Full
|
Litrítear na focail Breatnaise seo
ar bhealach difriúil iad, ach tá siad labhartha mar an gcéanna le focail
Gaelacha.[iv]
Gaeilge
|
Breatnais
|
Béarla
|
Aon
|
Un
|
One
|
Déag
|
Deg
|
Ten
|
Eaglais
|
Eglwys
|
Church
|
Papéir
|
Papur
|
Paper
|
Caol
|
Cul
|
Narrow
|
Leabhar
|
Llyfr
|
Book
|
Mar gheall ar laethanta na seachtaine,
tá trí cosúil lena chéile ach tá ceathair difriúil leis an gcuid eile, mar sin:-
Gaeilge
|
Breatnais
|
Béarla
|
Dé luain
|
Dydd Llun
|
Monday
|
Dé Máirt
|
Dydd Mawrth
|
Tuesday
|
Dé Sathairn
|
Dydd Sadarn
|
Saturday
|
|
|
|
Dé Domhnaigh
|
Dydd Sul
|
Sunday
|
Dé Céadaoin
|
Dydd Mercher
|
Wednesday
|
Dé Déardaoin
|
Dydd Lau
|
Thursday
|
Dé hAoine
|
Dydd Gwener
|
Friday
|
Déanann ainmneacha eile fianaise
le ceangailte cultúrtha agus stairiúla idir Éire agus an Bhreatain Bheag. Tagann sloinnte áirithe ó Logainmneacha.
Smaoinigh ar an logainm An Bhreatain Bheag (Little Britain nó Wales).
Is é Walsh an sloinne is coitianta, uimhir a ceathair, in Éirinn
é.
Is éagsúlachtaí Walshe,
Welsh, Brannagh agus Breathnach iad.
Thug teacht na Normannach agus saighdiúirí Breatnaise
an sloinne seo go hÉireann.[v]
Ba gnách liom oibriú in Inis Ceithleann ar feadh cúig bliana go
Leith.
Mar an gcéanna, smaoinigh ar an
focal Breatnaise, Ynys, agus an logainm galldaithe Anglesey. Ciallaíonn
an focal seo go Ynys
Môn
i mBreatnais. Is Ynys focal Coirnise é fosta.
Aistríonn an logainm Scilly
Isles (agus Ynys san uimhir iolra) go Enesek
Syllan
i gChoirnis.
Inis Ceithleann
Enesek Syllan - abair os ard iad.
An chiall atá leis an bhfocal Bhreatnaise,
caer, is An Chathair
é - nó ringfort/castle i mBéarla. Fuaimnítear caer cosúil leis Cathair (Cahir, nó Caisleán na
Cathrach) i gContae Thiobraid Árann.
Is caer
réimír le roinnt cathracha Bhreatnaise í, mar shampla an phriomhcathair Caerdydd (Day ringfort, Cardiff) agus Caerfyrddin
(Carmarthen).
Comh mhaith leis an t-ainm áitiúil i gCiarraí,
Cathair Saidhbhín.
Tá
mé idir dhá intinn. Freagair an cheist
seo.
Más cathair focal Q-Cheiltise é, cad chuige nach bhfhuil logainm na phriomhcathair Bhreatnaise Paerdydd (Pardiff)?